نقش سازمان بورس در بازار سرمایه

دانلود ویدئو

آیا نقش بخش خصوصی در بازار بورس پررنگ خواهد شد؟

محمد رضا حسینی، کارشناس بازار سرمایه در استودیو ایرنا با اشاره به اینکه در پیش نویس اول اصلاح قانون بازار سرمایه در راستای پررنگ کردن نقش بخش خصوصی در بازار بورس اصلاحاتی ایجاد شده است گفت: طبق این قانون، نماینده ای از کانون سهامداران حقیقی به شورای عالی بورس اضافه و یک شرایط عمومی برای اعضای غیرحقیقی عضو شورای عالی بورس در نظر گرفته شده است.

لینک خبر در ایرنا

راهکارهای کارشناسی برای اصلاح طرح بورسی مجلس

تهران- ایرنا- محمدرضا حسینی کارشناس بازار سرمایه گفت: پیشنهاد ما این است که در اصلاح این نوع قوانین که اساسی هستند، اگر در غالب لایحه موضوع ارائه شود خیلی مناسب تر است؛ چرا که در فرایند تدوین لایحه در دولت کارشناسی بیشتری صورت گرفته و نتیجه دقیق تر خواهد بود.

لینک خبر در ایرنا

"سهام عدالت"، مغفول مانده بزرگ قانون بازار

بر اساس مصوبه‌ای که سازمان بورس در دی ماه ۱۴۰۰ ابلاغ کرد، اعلام شده دستگاه های اجرایی مرتبط (که تشخیص این دستگاه های اجرایی مرتبط هم با ابهام مواجه است)، با هماهنگی وزارت اقتصاد، موقتاً به جای هیات مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت، در مجامع شرکت‌های سرمایه پذیر حضور پیدا می‌کنند و از جانب سهامداران عدالت، آنجا اعمال حق رای می کنند.

به گزارش بورس‌نیوز، به نظر می رسد در مورد سهام عدالت، خلا قانونی جدی وجود دارد. سهامداران عدالتی که روش مستقیم را برای مدیریت دارایی خود انتخاب کرده‌اند، عملاً هیچ اختیاری در مورد سهام خود ندارند(چه در مجامع و چه افزایش سرمایه ها) و سهامدارانی هم که روش غیرمستقیم را برگزیده و شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت را نماینده خود برای مدیریت این دارای قرار داده‌اند، گلایه دارند که چرا این شرکت ها در مجامع اختیار قانونی ندارند و آنطور که باید، حافظ منافع سهامداران نیستند؟

محمدرضا حسینی حقوقدان بازار سرمایه در گفت‌وگو با بورس‌نیوز در این خصوص بیان کرد: موضوع سهام عدالت از لحاظ مقرراتی که بر این حوزه حاکم است، موضوع پیچیده ای است. با توجه به آن که بخشی از مقررات نحوه اعمال حقوق مالکانه دارندگان سهام عدالت، به تصمیمات شورای عالی بورس موکول شده است.

وی ادامه داد: سازگاری این مقررات با قانون تجارت، خود موجب ابهام در مقررات حاکم بر سهام عدالت شده است. به نظر می رسد شورای عالی بورس اختیارات زیادی در بخش سهام عدالت پیدا کرده و موجب تشدید ابهام مقررات گذاری و نظام حاکم بر مباحث مربوط به سهام عدالت شده است.

این کارشناس حقوقی بازارسرمایه افزود: بهتر بود مباحثی که نیاز به اصلاح قانونی دارد، به جای آن که در مصوبات شورای عالی بورس لحاظ شوند، در پیش‌نویس اصلاح قانون بازار اوراق بهادار مطرح می شد. این امکان وجود داشت که قانونگذاری بخشی از شرکت‌های سرمایه پذیر سهام عدالت از سایر شرکت‌های سهامی جدا شود و در طرح اصلاح قانون بازار اوراق بهادار به صورت یک طرح فوریتی به مجلس ارائه شود تا موضوع حل و فصل شود.

حسینی تصریح کرد: نکته اینجاست که در حال حاضر مصوبات مختلفی در باب این که چه شخصی به عنوان نماینده شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت در مجامع شرکت های سرمایه پذیرحضور پیدا کرده و حق رای دارد، وجود دارد. بر اساس قانون تجارت، قاعدتاً باید شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت، هیات مدیره ای انتخاب کند و این هیات مدیره، نماینده انتخاب کند و این نماینده در مجامع شرکت های سرمایه پذیر حضور پیدا کرده و آنجا حق رای خود را اعمال کند؛ اما بر اساس مصوبه ای که سازمان بورس و اوراق بهادار در دی ماه ۱۴۰۰ ابلاغ کرده، اعلام شده دستگاه های اجرایی مرتبط(که تشخیص این دستگاه های اجرایی مرتبط هم با ابهام مواجه است)، با هماهنگی وزارت امور اقتصادی و دارایی، موقتاً به جای هیات مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت، در مجامع شرکت های سرمایه پذیر حضور پیدا می کنند و از جانب سهامداران عدالت، آنجا اعمال حق رای می کنند.

این حقوقدان بازار سرمایه تصریح کرد: این موضوع هم با قانون تجارت و هم حقوق سهامداران عدالت، مغایرت دارد. ضمن اینکه متن مصوبه هم منتشر نشده و به ابهامات و عدم شفافیت موضوع، انتقاد وارد است. کانون شرکت های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت هم منتقد این موضوع هستند؛ چرا که عملا از دور تصمیم گیری خارج شده اند.

حسینی در پایان بیان کرد: به هر حال بحث سهام عدالت بحث پیچیده ای است که باید با تمرکز بیشتری به آن پرداخته شود و بهتر است سازمان بورس؛ کانون شرکت های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت؛ کمیسیون اقتصادی مجلس و نیز وزارت اقتصاد، این موضوع را بررسی کرده و اگر نیاز به اصلاح قوانین و قانونگذاری است، هر چه زودتر با قید فوریت از طریق ارسال لایحه به مجلس، در این خصوص تصمیم گیری شود و اگر هم از طریق تصمیمات وزارتخانه یا شورای عالی بورس این موضوع قابل حل و فصل است، زودتر در این مورد اقدام شود تا حقی از سهامداران عدالت تضییع نگردد.

نقدی به ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار

نقدی به ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار

قسمت اول

قسمت دوم

بررسی نقاط قوت و ضعف پیش‌نویس اصلاح قانون بازار اوراق بهادار

به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، پیش‌نویس قانون بازار اوراق بهادار، توسط کارگروه بازار سرمایه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تهیه و در چند روز گذشته توسط کمیسیون اقتصادی مجلس رونمایی شد که برخی از موارد مطرح شده در این پیش‌نویس با هجمه‌ای از اعتراض سهامداران و فعالان بازار همراه بود.

به دنبال سخنان عنوان شده در خصوص پیش‌نویس تغییر قوانین بازار اوراق بهادار و به منظور ارزیابی طرح ارائه شده، دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع) اقدام به برگزاری نشست تخصصی کرد که در این جلسه «غلامعلی میرزایی منفرد»، پژوهشگر، وکیل و مشاور حقوقی بازار سرمایه، «سید مرتضی شهیدی»، کارشناس حقوق خصوصی و «سیدمحمدرضا حسینی»، وکیل و مدرس دانشگاه به بررسی نقاط قوت و ضعف این پیش‌نویس پرداختند.

جود ابهام در قوانین مجرمانه بازار سرمایه

همچنین در این نشست، سید محمدرضا حسینی، وکیل دادگستری به ایرادات و مزیت های موجود در پیش نویس تغییر قوانین بازار اوراق بهادار پرداخت و گفت: در ابتدا باید این موضوع مورد بررسی قرار بگیرد که دو متن در فاصله یک هفته منتشر شد؛ این امر نشان دهنده کج سلیقگی کارگروه است و بهتر بود تا همه مسایل مدنظر در یک متن واحد ارائه می شد.

وی افزود: در این پیش نویس یک نوع ناهماهنگی بین کارگروه کمیسیون و کمیسیون اقتصادی و نیز کمیسیون اقتصادی و سازمان بورس وجود داشت.

 حسینی به مزایای پیش‌نویس تغییر قوانین بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: تغییر اعضای شورای عالی بورس، امضای حکم رییس سازمان بورس توسط رییس جمهوری و مساله مربوط به آموزش و ارتقای سطح دانش مالی از جمله نکات مثبتی است که بازار به آن نیاز داشت و در این طرح مورد توجه قرار گرفت.

این وکیل دادگستری اظهار داشت: بهتر است تا براساس این پیش نویس، سازمان بورس و اداره ثبت شرکت همکاری هایی را با یکدیگر داشته باشند تا هماهنگی مربوط به ثبت افزایش سرمایه و ثبت شرکت ها به صورت الکترونیک انجام شود.

وی خاطرنشان کرد: توزیع و واریز سود از سوی شرکت سپرده گذاری و معافیت های مالیاتی از دیگر نکات مثبتی است که باید مورد توجه قرار بگیرند.

حسینی، به نواقص موجود در پیش نویس تغییر قوانین بازار اوراق بهادار اشاره کرد و گفت: هنوز مدلی برای جایگاه نهادهای مالی و بورس وجود ندارد، اعضای شورا باید از اعضای حاکمیتی انتخاب شوند که در وضعیت فعلی از بخش خصوصی در شورا حضور داشته باشند.

این وکیل دادگستری گفت: شورا در عمل شورای مشورتی وزیر محسوب می شود و نهاد مشورتی وزیر در این شورا حضور دارند که در نهایت مصوبات شورا به تصویب وزیر می رسد.

وی ادامه‌داد: شخصیت حقوقی مستقل به اعضای شورا با اختیار تصمیم گیری مستقل از وزیر نشان‌دهنده آن است که مسوولان به دنبال افزایش وزن بخش خصوصی و افزایش استقلال آن هستند، بدون توجه به این مساله که این اقدام با اصل ۱۳۸ مغایرت خواهد داشت یا خیر.

حسینی معتقد است که در این پیش‌نویس به بحث تعارض منافع در نهاد ناظر و اشخاص تحت نظارت توجه کافی نشده است.

این وکیل دادگستری گفت: در بحث جرایم عمده کسی مخالف تشدید مجازات نیست اما تشدید مجازات نیازمند مقدماتی است که تا زمانی نتوان آنها را مهیا کرد، تشدید مجازات اثر معکوس دارند و با تاثیر منفی همراه خواهند شد.

وی اعلام کرد: مشکل موجود در بازار سرمایه در خصوص تشدید مجازات، وجود ابهام در عناوین مجرمانه قانون بازار سرمایه است؛ بنابراین عناوین مجرمانه طرح شده احتیاج به دقت نظر بیشتری دارد.

حسینی با بیان اینکه به‌طور کلی اگر متن قابل دفاعی بود، وزارت اقتصاد و سازمان بورس پس از هجمه‌های رسانه‌ای به آن واکنش نشان می‌دادند، گفت: در این متن هنوز جایگاه مناسبی برای بخش خصوصی در اعضای شورای عالی سازمان بورس تعیین نشده است.

حسینی ادامه‌داد: از نقاط منفی دیگر این پیش‌نویس آن است که قابلیت شکایت واقعی از نهاد ناظر یعنی سازمان بورس وجود ندارد؛ پیشنهاد این است که قابلیت شکایت از سازمان در دیوان عدالت اداری طراحی شود.

در مورد بخش اسناد تجارتی لایحه تجارت- در حال بررسی در مجلس

1-     مبحث مربوط به اسناد تجارتی در حقوق تحت عنوان «اسناد قابل معامله[1]»Negotiable instrument یا «اسناد تجارتی[2]» commercial paper مورد بررسی قرار می‌گیرد که اعم از اسناد تجارتی به مفهوم خاص کلمه (برات، سفته و چک) و سایر اسناد تجارتی مانند اعتبارات اسنادی، ضمانت‌نامه بانکی، گواهی سپرده بانکی و ... است. بنابراین، سوال اول این است که محدود شدن لایحه به اسناد تجارتی سنتی و عدم شمول قواعد حاکم بر این اسناد بخصوص اصول تجریدی بودن، اصل استقلال امضاها، صدور این اسناد به نمایندگی و ... در مورد سایر اسناد، به چه دلیل بوده است.

2-     نکته دیگر این است که اگرچه قواعد عمومی اسناد تجارتی در مبحث برات مورد توجه قرار گرفته، اما بهتر این بوده که قواعد عمومی حاکم بر اسناد تجارتی در بخشی مجزا، بررسی شده و احکام خاص هریک از اسناد بطور جداگانه بررسی می‌شد. علاوه بر این، به دلیل اینکه برات در عرف تجاری کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، محدود شدن مواد آن و وضع حکم در خصوص سایر اسناد تجارتی مانند اعتبارات اسنادی، ضمانت‌نامه‌های بانکی و گواهی سپرده بانکی و ...، مناسب‌تر بود.

3-      نوآوری‌های طرح نسبت به مقررات موجود اگرچه قابل دفاع است، اما  این نوآوری‌ها توجیه تغییر کلی بخش اسناد تجارتی در قانون تجارت فعلی نیست و به عبارت دیگر، این نوآوری‌ها حداکثر اصلاح جزئی را توجیه می‌کند و نمی‌تواند استدلالی برای تغییر کلی قانون تجارت باشد. 

4-     نتیجه اینکه، متن مطروحه در مجلس، به سوالات اساسی مطرح شده (دلیل محدود شدن مبحث اسناد تجارتی به سه سند تجارتی سنتی، لزوم انفکاک قواعد عمومی اسناد تجارتی از بحث برات و فلسفه تغییر کلی قانون تجارت فعلی) پاسخ نمیدهد.

---

 

نکاتی در مورد لایحه تجارت از منظر تحلیل اقتصادی حقوق

بررسی دفتر اول لایحه تجارت- قراردادهای اقتصادی

الف- نکات اقتصادی

از منظر اقتصادی، در حوزه قراردادها به این سوال پاسخ می‌دهیم که حقوق چگونه می‌تواند «هزینه مبادله» (شامل هزینه‌های انعقاد، مذاکره، اجرا و ...) طرفین معامله را کاهش دهد تا طرفین بتوانند به سادگی دارایی‌ها و اموال خود را منتقل کنند. فرض این است که هرچه هزینه مبادله کاهش یابد اختصاص دارایی‌ها و منابع به مصارفی که کارآترهستند ساده‌تر خواهد بود و از جهت کارآیی اقتصادی تقویت و منجر به تولید ثروت خواهد شد.

بررسی احکام مصوب در دفتر اول از دیدگاه «هزینه مبادله» از دو طریق امکان‌پذیر خواهد بود:

الف- تحلیل منطقی اقتصادی رفتار شخص در مواجهه با احکام پیشنهادی در متن لایحه،

ب- نظرخواهی از افرادی که مشمول قانون واقع خواهند شد.

در تدوین، این روش‌شناسی مورد توجه قرار نگرفته است و ایشان صرفا با عبارات کلی (مانند شفافیت و تسهیل محیط کسب و کار) کاهش هزینه مبادله بدون اینکه نحوه استدلال، روش شناسی مشخص و اشاره به مواد مرتبط، نگاه اقتصادی به لایحه را توجیه میکنند. البته در مورد الکترونیکی کردن فرآیندها مواردی در متن لایحه وجود دارد.

برای نمونه، ابهام در برخی عبارات در لایحه، استحکام قراردادها را تضعیف کرده و از این طریق هزینه مبادله را افزایش خواهد داد. برای نمونده می‌توان به تبصره ماده 4، ماده 22 (عبارت عدم تعادل نامتعارف بین حقوق و تکالیف طرفین) و ماده 34 (عبارت ظن متعارف) اشاره کرد.

علاوه بر این، دیدگاه اقتصادی، اثر پسینی وضع حکم قانونی را نیز مورد سنجش قرار می‌دهد تا از آن طریق بتواند توصیه‌های سیاستی برای تغییر، ابقا و یا تصویب حکم جدید را به سیاست‌گذاران ارائه کند. نکته دیگر اینکه، تحلیل اقتصادی در زمینه‌هایی که حقوق نیازمند تصمیم‌گیری و انتخاب بین دو یا چند گزینه سیاست‌گذاری است، به کمک سیاست‌گذار خواهد آمد.

برای مثال می‌توان به سه حوزه اشاره کرد:

1-    در بحث وثیقه تجارتی و تفاوت آن با رهن مدنی، فرض این است که تسهیل مقررات تجارتی نسبت به آنچه در قانونی مدنی در باب لزوم عین بودن مال مرهونه آورده، باعث تسهیل در دریافت تسهیلات مالی توسط بنگاه‌ها و فعالان اقتصادی شود و در نتیجه منابع مالی بنگاه‌ها را افزایش داده و خود منجر به رونق تولید شود. اقتصاد می‌تواند این فرضیه را مورد آزمون قرار دهد و این رهمنود را به سیاست‌گذار بدهد که این مشکل تا چه اندازه برای دریافت تسهیلات اولویت دار بوده است و در نمونه‌هایی که این مانع را برطرف کرده‌اند، چه آثاری ایجاد شده است.

2-    در بحث حمایت از سهامداران خرد در حوزه حقوق شرکت‌ها، فرض این است که هرچه حمایت از حقوق مالکیت سهامداران اقلیت در شرکت‌ها مورد توجه حقوق قرار گیرد، تمایل سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه افزایش پیدا کرده و از این طریق رشد اقتصادی نیز تحریک خواهد شد. مطالعات مختلف بین‌المللی و داخلی این فرضیه را مورد آزمون قرار داده و توصیه‌های سیاستی لازم را به قاعده‌گذار ارائه کرده‌اند.

3-    در انتخاب رویکردهای مختلف در ورشکستگی، مدل‌های متفاوت و گاها متباینی وجود دارد. برای نمونه بانک جهانی مدل بازسازی را پیشنهاد کرده است که توجه اصلی آن حفظ بنگاه تا جایی که با حقوق طلبکاران تعارض پیدا نکند است. در قانون تجارت فعلی این هدف با مدل قرارداد ارفاقی دنبال شده است که احتمال حفظ بنگاه در صورت استفاده از این روش در مقایسه با مدل بازسازی، کمتر است. در مورد اتخاذ هریک از این دو رویکرد، نیاز به مطالعه‌ای با روش‌های اقتصادی برای کمک به سیاست‌گذار هستیم.

موانع و راهکارهای تأمین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی،‌ دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز در گزارشی با عنوان «موانع و راهکارهای تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه» آورده است؛ دریافت تسهیلات بانکی و تأمین منابع مالی برای سرمایه در گردش، در گزارش‌های مختلف به‌عنوان یکی از مشکلات اصلی بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران ارزیابی شده است. اگرچه تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران عمدتاً از طریق نظام بانکی صورت می‌گیرد، اما گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، در سال‌های اخیر ارتقای نظام بازار سرمایه را برای کمک به تأمین مالی این بنگاه‌ها پیشنهاد کرده است.

این گزارش با هدف شناسایی موانع تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه تهیه شده و به این سؤال پاسخ می‌دهد که چه راهکارهایی برای رفع موانع موجود و بهبود نظام تأمین مالی این بنگاه‌ها وجود دارد. در پاسخ به این پرسش، مطالعات سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) و تجربه کشورهای دیگر نیز مدنظر قرار گرفته است. درنهایت به‌نظر می‌رسد با تفکیک بازار سهام از بازار اوراق مالی اسلامی، می‌توان پیشنهادهایی را برای ارتقای بازار سرمایه در حمایت از تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط ارائه داد.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد تأمین مالی از طریق انتشار سهام، پیشنهاد شده است که تسهیل بیشتری در مورد قواعد پذیرش، افشا و حاکمیت شرکتی شرکت‌های کوچک و متوسط از طرف سازمان بورس اعمال شود، حمایت سازمان بورس از این بنگاه‌ها به‌ویژه در مشاوره‌ پذیرش، خدمات حقوقی و خدمات حسابرسی توسعه یابد، موانع معامله سهام این بنگاه‌ها در بازار حذف شود.

همچنین در این گزارش درخصوص استفاده از اوراق مالی اسلامی نیز پیشنهاد شده است که بازار بدهی مخصوص بنگاه‌های کوچک و متوسط ایجاد شود، با تأسیس پایگاه داده‌های مربوط به بنگاه‌های کوچک و متوسط و استفاده از خدمات مؤسسات رتبه‌بندی اعتبار و به پشتوانه دارایی‌های این بنگاه‌ها، امکان انتشار اوراق بدهی برای ایشان فراهم شود، با اعلام رتبه اعتباری اوراق منتشره این بنگاه‌ها، ریسک نکول به سرمایه‌گذاران منتقل شود، تعیین نرخ سود با رعایت الزاماتی که در گزارش به آن اشاره می‌شود، به بازار واگذار شود.

همچنین در مورد سایر روش‌های تأمین مالی، پیشنهاد شده است که سازمان بورس برمبنای تجربیات جهانی، سازوکار‌ها و اصول مورد نیاز برای تأمین مالی را از طریق ارتباط مستقیم کسب‌وکارها با سرمایه‌گذاران فراهم کند.

گزارش «موانع و راهکارهای تأمین مالی بنگاه های کوچک و متوسط از طریق بازار سرمایه» را میتوانید از این لینک دریافت کنید.

جلسه مجمع کارآفرینان در مورد لایحه تجارت

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما؛ آقای غلام نبی فیضی چکاب، حقوق دان و وکیل پایه یک دادگستری، درباره این لایحه گفت: بیش از ۳۰۰ ماده لایحه تجارت، به مباحث کلی پرداخته و از نظر مبانی حقوقی اشکالاتی به آن وارد است که در آینده حقوقدانان، قضات و فعالان حوزه تجارت را سردرگم خواهد کرد.
وی افزود: این لایحه با ابهامات زیادی مواجه است و حتی در مقدمات مشکل دارد.
آقای فیضی اضافه کرد: این لایحه باید ویژه تجار و فعالیت‌های تجاری باشد در حالی که در آن، به صاحبان حِرف و قرارداد‌های مربوط به آن‌ها هم اشاره شده است.