کتاب «حقوق و اقتصاد کسب و کار» توسط انتشارات چالش منتشر شده است. ذیلا مقدمه کتاب را درج کرده ام.
اقتصاد نهادی، دیدگاهی است که به پیوند نهادها با نظریه اقتصادی توجه میکند و بهطور خاص، ماهیت، منشأ، تکامل نهادها و آثار آنها بر عملکرد و کارایی اقتصادی را مورد بررسی قرار میدهد. نهادها متشکل از قواعد رسمی، هنجارهای غیررسمی و ویژگیهای اجرایی و ترکیبی از این پدیدهها هستند که بر عملکرد اقتصادی تأثیر میگذارند. مردم کسبوکار خود را در محیطی نهادی انجام میدهند که شامل همه قواعد رسمی و غیررسمی است و در مبادلات اقتصادی بر رفتارها اثر میگذارد. به دلیل تفاوتهای نهادی در نقاط مختلف جهان، هر جامعه محیط نهادی مخصوص به خود دارد که شامل سلسلهمراتبی از انواع مختلف نهادهاست: ارزشها، هنجارها، پیمانها، قوانین و قواعد ویژه (خواه رسمی و خواه غیررسمی). نهادهای رسمی همچون قواعد رفتاری عمومیاند که توسط مقامات رسمی و برخوردار از قدرت قانونگذاری طراحی میشوند و ضمانت اجرای آنها توسط مقامات عمومی یا قضایی است. نهادهای غیررسمی به مثابه قواعد رفتاری خصوصی هستند که بهتدریج و به شکل خودجوش پدید آمدهاند و چون توسط خود طرفهای خصوصی تضمین میشود، به هیچگونهای از ضمانت اجرای قانونی نیازمند نیستند.
بانک جهانی از سال 2003 هرساله گزارشهایی را منتشر میکند که هدف آن اندازهگیری محیط نهادی و بهطور خاص محیط قانونی حاکم بر بنگاههای اقتصادی است. در تهیه گزارشها این پیشفرض مدنظر بوده که محیط قانونی سادهتر، عملکرد بنگاههای اقتصادی را تسهیل کرده و در نتیجه موجب بهبود شاخصهای اقتصادی شده و در نهایت بر رشد اقتصادی بلندمدت تأثیرگذار است. این فرضیه، براساس مطالعات مختلفی تصدیق شده که با عنوان «بنیانهای نظری شاخص انجام کسبوکار بانک جهانی»، به تفکیک هر شاخص ارائه شده است. در سال 2014، محیط قانونی 189 کشور در 10 حوزه اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته است. این حوزهها عبارتاند از: شروع کسبوکار، کسب مجوزهای ساختوساز، دسترسی به انرژی الکتریکی، ثبت مالکیت، دریافت اعتبار، حمایت از سرمایهگذاران، پرداخت مالیات، تجارت خارجی، اجرای قراردادها و حلوفصل ورشکستگی.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا) کتاب «جنبههای حقوقی بیمه عمر» یکی از آثار برگزیده بیست و دومین دوره جشنواره کتاب سال دانشجویی است که توسط سید محمدرضا حسینی دانشجوی دوره دکتری حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق(ع) ترجمه شده است. به گفته حسینی کار ترجمه این اثر از سال ۸۸ آغاز شده و به مدت سه سال به طول انجامیده است. «کتاب جنبههای حقوقی بیمه عمر» در سه جلد در سال ۱۳۹۳ به نشر رسیده است. این اثر پس از طی چهار مرحله داوری تخصصی و فنی موفق به کسب رتبه برتر در جشنواره کتاب سال دانشجویی شد و به عنوان اولین شرکتکننده موفق به دریافت جایزه ویژه این جشنواره گردید.
بررسی جنبههای مختلف حقوقی بیمه عمر از وجوه برجسته این اثر است که با معرفی نظام حقوقی ایالات متحده که از جمله نظامهای کامنلا است آغاز شده و تا بررسی مراحل و حوزههای مختلف بیمه عمر ادامه پیدا میکند. این کتاب اگرچه در حوزهای تخصصی نگاشته شده است اما مؤلفان تلاش کردهاند که مفاهیم پیچیده حقوقی را در قالب جملات ساده منتقل کنند.
سید محمدرضا حسینی در گفتوگو با ایکنا به مناسبت برگزاری بیست و چهارمین دوره جشنواره کتاب سال دانشجویی به معرفی اثر خود و نقش جشنواره کتاب سال دانشجویی در افزایش انگیزه علمی دانشجویان پرداخته است. تاکنون چند اثر تألیفی و ترجمه از وی به انتشار رسیده است که میتوان از میان آنها به کتاب «مقدمهای بر فراوانی اقتصادی»، «شاخص بینالمللی حقوق مالکیت» و «مبانی اقتصادی و حقوقی سنجش اعتبار» اشاره کرد. وی فارغالتحصیل دوره کارشناسی ارشد اقتصاد از دانشگاه امام صادق(ع) و دانشجوی دکتری حقوق خصوصی در همان دانشگاه است.
مقاله ای که در همایش بانکداری اسلامی به همراه دکتر نصیری اقدم ارائه کردیم
چکیده
عدم تقارن اطلاعاتی میان اعتباردهندگان و اعتبارگیرندگان و تعارض منافع ایشان جزء مشکلات بنیادین بازار اعتبار است. برای غلبه بر عدم تقارن اطلاعات و مسأله کژگزینی ناشی از آن، تشریک اطلاعات اعتباری مورد توجه قرار گرفته و به کشورهای مختلف استفاده از این راهکار پیشنهاد میشود. منتها تشریک اطلاعات اعتباری مستلزم استفاده از اطلاعات حسابهای بانکی مشتریان بانکها و البته دیگر اطلاعات ایشان است. حال آنکه حفاظت از اطلاعات مشتریان و اصطلاحاً رازداری بانکی از رموز کسب و کار بانکی و جلب اعتماد مشتریان است. لذا پرسش آن است که در این تقابل، اولویت با رازداری بانکی است یا با تشریک اطلاعات اعتباری و اگر گریزی از تشریک اطلاعات اعتباری نیست، مرزهای رازداری بانکی در کجا تعریف میشود و حریم خصوصی مالی چه معنایی میتواند داشته باشد. در این مقاله ضمن پرداختن به این مهم، تجارب و رویههای سایر کشورها مرور، و درسهای آن برای اقتصاد ایران و نظام حقوقی آن استخراج میشود. مهمترین یافتههای مقاله حاضر آن است که اصل حمایت از اطلاعات مالی اشخاص که در حوزه بانکداری با عنوان «رازداری بانکی» شناخته شده است، در حقوق کشورهای مختلف به عنوان حقوق اساسی مورد توجه و حمایت قرار گرفته است. با این وجود، این اصل مشمول تعدیلات مختلفی شده است. از طرفی صاحب اطلاعات، در قالب توافق با بانک یا سایر دارندگان اطلاعات میتوان اجازه افشای اطلاعات را بدهد. از سوی دیگر، در حوزههای متعدد قانونگذار به دلیل حمایت از منافع عموم و در جایی که اصل حمایت از اطلاعات مالی اشخاص با نظم عمومی تعارض دارد، ورود کرده و اجازه انتشار این اطلاعات را داده است. مقامات قضایی نیز میتوانند در حدود صلاحیتی که قانون به آنها داده، ارائه این اطلاعات را از دارنده آن تقاضا کرده و دارنده مکلف به ارائه اطلاعات است. در مورد لزوم تشریک اطلاعات اعتباری و اهمیت آن برای جلوگیری از ریسکهای فراگیر، به دلیل ارتباط موضوع با نظم عمومی، لازم است با تعریف محدوده الزام به افشای اطلاعات، احکام قانونی لازم در حوزه پولی و مالی برای افشای اطلاعات اشخاص مورد توجه و حکم قانونگذار قرار گیرد.
چند منبع مطالعاتی حقوق شرکتها معرفی میکنم:
کتابها:
2- Simon Goulding-Company Law-Routledge-Cavendish (1999)
3- Goulding_Company_Law_Principles_Of_Law
4- Janet_Dine_Company_Law_Palgrave_Law_Masters
قوانین:
همه دوستان در مورد احسان نوشتند، من هم من باب درد دل نمیتوانم حرف دلم را در مورد او ننویسم.
الف- هر کسی یه هسته مرکزی شخصیت داره (که من اسمش رو میذارم قلب) که اعمالی که ازش سر میزنه اثرات چگونه بودن اون قلبه. این آثار و ویژگیهای شخصیتی احسان رو که به تناسب دوستان گفتند (مانند اهل مراقبه بودن، پژوهشگر مخلص، کم هزینه و پرکار، متعصب برای اصلاح کشور و ...) همشون معلول چگونگی قلب او است. اما اون چیزی که ویژگی قلب اون بود و به تبعش آثار بالا از او دیده میشد، این بود که «روی قلب احسان به سمت رب» خودش بود یعنی در مکالمات درونی خودش، حرف خدایش را میشنید و به آن عمل میکرد. لذا علاوه بر مطالب بالا، سه ویژگی اساسی دیگر را هم میتوانستیم در احسان ببینیم که همه آنها نتایج این ویژگی قلب او است.
1- اخلاص. چون به خدای خودش اعتقاد و اطمینان داشت، مخلصانه برای او کار میکرد. اخلاص به این معنا است که کسی را به جز خدا در سرنوشت خود تأثیرگذار ندانی. لذا اگرچه حب ریاست در تغییر و تحولات سایهای بر دلش مینداخت (دل بسیاری از ما را نابود میکند)، اما در مبارزه دل، عاقبت اخلاص پیروز میشد و در ظاهر لبخند مخلصانه او را میدیدیم.
2- توکل: هر کسی غیر از احسان بود با توجه به ظواهر جسمانیش از ازدواج و پیشرفتهای ظاهری دنیا ناامید میشد، اما به دلیل شناخت و اعتمادی که به خدای خودش داشت، هیچ وقت ناامید نشد و نهایتا خداوند هم مزد توکلش را داد.
3- کوتاه بودن آرزوها: عمل به وظیفه اش بدون در نظر گرفتن نتیجه بود، یعنی آرزوهای بلند نداشت تا اینکه کارهای پرزحمت و بعضا آنچه ما آنها را «گِل» مینمامیم و با آرزوهای او سازگار نیست، او را ناامید کند. چیزی که غفلت از آن باعث شده اکثر ما کم کار یا بیفایده کار بشیم.
ب- خدا امور کسی که اخلاص داشته باشه رو در دست میگیره و کار اون رو خودش پیش میبره. به نظرم همون طور که امر زندگی احسان و آدمایی مثل او را در دست گرفت، مرگ او را هم به گونهای برنامه ریزی کرد که باعث سعادت خود او و چراغ هدایتی هم برای ما در مرکز و هم برای جامعه در شرایط فعلی بشه. به گفته یکی از دوستان، اگر خدا همه این برنامهریزیها و اتفاقات رو کرده بود که احسان شهید بشه، بیراه نبود. اما نکته اینجاست که این چراغ هدایت که باعث هدایت دلهای مومن و متحیر میشه، برای دلهای منکوس و دلهایی که راه خودشان رو گم کردند، باعث گمراهی بیشتر خواهد شد. همون طور که قرآن خواندن برای کافران لا یزید الظالمین الا خسارا است. اون کسانی که در زندگی احسان و احسانها، از نظر قلبی به اون نزدیک نبودند، بعد از مرگش هم او را به راه خود تفسیر خواهند کرد. این نزدیکی قلبها در اعمال خودش رو نشون میده، احسان اهل تهجد و نماز شب بود، نزد آیتالله جاودان کلاس میرفت، مرافبه داشت، در انتخاب پیشنماز دقت میکرد، به من میگفت سید بعد از نماز یکم بشین زود نرو (تا این حد دقت داشت)، میگفت با کسانی که در یک محیط تربیتی دیگری رشد یافتهاند و کلا متفاوتاند بحث نکن، اهل سیاست بود اما اهل جدال و مراء نبود.
ج- اون موقع که برای قانون رفع موانع (فکر میکنم) رفته بود مشهد بهش گفتم احسان من رو هم دعا کن، این متن رو برایم فرستاد:
«سلام سیدجان همه را دعا کردم
یک زائری از کاظمین به پابوس امام رضا علیه سلام آمده بود به او گفتند چرا این جا آمدی شما که در شهرتان کاظمین امام جواد را داری که همه حاجات را برآورده می سازد یا در کشورتان در کربلا حضرت ابوالفضل را دارید که باب الحوائج است چرا به مشهد آمدی؟
گفت به امام رضا میگویند رئف رئوف کسی است که حاجات را سریع اجابت می کند این دلیلی است که به مشهد آمدهام.»
برای مطالعه حقوق قراردادها به زبان انگلیسی میتوان از دو منبع زیر استفاده کرد:
1- کتاب حقوق قراردادها نوشته مک کندریک که خلاصه ای از حقوق قراردادها در کامن لا است. (لینک دانلود)
2- کتاب حقوق قراردادهای تریتل که منبع اصلی و مفصل در حقوق قراردادها در کامن لا است. (لینک دانلود)
3- نحوه مطالعه این دو منبع هم در فایل آموزشی زیر نمایش داده شده است. (لینک دانلود)
رتبهبندی اعتبار را میتوان اظهار نظر در مورد ارزشمندی یک نهاد، تعهد مالی یا دیون، اوراق بهادار بدهی، سهام ممتاز یا دیگر ابزارهای مالی منتشر شده با استفاده از نظام رتبهبندی مقرر و تعریف شده، تعریف کرد. فلسفه ایجاد مؤسسات رتبهبندی اعتبار به دلیل اطلاعات نامتقارن بین موسسات متقاضی اعتبار و سرمایهگذاران است. این عدم تقارن اطلاعات دو نوع مختلف دارد: پیش از انعقاد قرارداد (انتخاب معکوس) و پس از انعقاد قرارداد (خطر اخلاقی). وقتی که بین سرمایهگذار و متقاضی تأمین مالی عدم تقارن اطلاعات وجود داشته باشد و سرمایهگذار قبل از اعطای اعتبار نتواند شایستگی اعتباری متقاضی تأمین مالی را تشخیص دهد نمیتواند اعتبارات خود را به نحو مناسب تخصیص دهد و با غربال مشتریان منابع را به بهترین آنها اعطا نماید. این پدیده در ادبیات اقتصادی مشهور به «انتخاب معکوس» است. لذا اولین دلیل ایجاد موسسات رتبهبندی اعتبار تخفیف معضل انتخاب معکوس است و در این راستا تمرکزش بر آشکار کردن اطلاعات مخفی پیش از انعقاد قرارداد است. نوع دوم عدم تقارن اطلاعات بی اطلاعی سرمایهگذار از اعمال متقاضی تأمین مالی پس از انعقاد قرارداد اعتباری است. این پیامد عدم تقارن اطلاعات، «خطر اخلاقی» نام گرفته چرا که ناشی از عدم پایبندی وام گیرنده به تعهدات قراردادی است.
مقاله جدید بنده با عنوان راهکارهای بهبود نظام حاکمیت شرکتی ایران، با تأکید بر شاخص حمایت از سهام داران خرد بانک جهانی منتشر شد.
میتوانید در لینک زیر مشاهده بفرمایید.
1- تحلیل اقتصادی و حقوقی موسسات رتبه بندی اعتبار
2- بررسی رژیم حقوقی حاکم بر سهامداری متقابل
3- بررسی ماهیت حقوقی squeeze-out یا freeze-out در شرکتهای سهامی عام
4- بررسی الزامات انتشار اوراق بهادار دولتی (اوراق مشارکت، صکوک اجاره و اسناد خزانه)
5- “authorized shares” or “authorized capital stock
6- civil penalty
7- front running
8- اوراق و معاملات معاف از ثبت در حقوق ایران و ایالات متحده
9- نقش نهاد ناظر در رویه های ورشکستگی مطالعه تطبیقی ایران و ایالات متحده
10- معامله مبتنی بر اطلاعات نهانی
11- قواعد حاکم بر تقلب در بازار سهام، مطالعه تطبیقی ایران و ایالات متحده
12- مقررات اداری SEC و مقایسه آن با ایران، با تأکید بر رازداری و محرمانگی
13- مقایسه جایگاه نهاد ناظر در ایالات متحده با ایران در حوزه اداره بخش عمومی
14-قواعد حاکم بر اوراق قرضه دولتی، مقایسه ایران و ایالات متحده
15- رژیم حقوقی حاکم بر مشاوران سرمایه گذاری، کارگزاران و معامله گری اوراق بهادار
16- رژیم حقوقی حاکم بر بانک های سرمایه گذاری در حقوق ایران و آمریکا
17- ابعاد حقوقی وثیقه سهام در بورس